
جنگ جهانی دوم چگونه آغاز شد؟
ریشههای جنگ جهانی دوم را میتوان در چندین عامل پیچیده سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جستجو کرد که در دهههای قبل از وقوع جنگ شکل گرفت. یکی از دلایل اصلی جنگ، پیامدهای پس از جنگ جهانی اول و پیمان ورسای بود. این پیمان، که پس از شکست آلمان در جنگ جهانی اول به این کشور تحمیل شد، خسارات سنگین اقتصادی و محدودیتهای نظامی شدید را به آلمان تحمیل کرد. این شرایط به تحقیر و احساس بیعدالتی در میان مردم آلمان انجامید و نارضایتی اجتماعی و سیاسی شدیدی را به وجود آورد. در این میان، حزب نازی به رهبری آدولف هیتلر با وعده بازیابی اقتدار آلمان، احیای اقتصاد و برطرف کردن تحقیرهای تحمیلی پیمان ورسای به قدرت رسید.هیتلر به سرعت شروع به بازسازی نظامی آلمان کرد و به دنبال الحاق سرزمینهای دیگر به آلمان با توجیه “گسترش فضای زندگی” برای مردم آلمان بود. اقدامات تجاوزکارانه آلمان با الحاق اتریش و سپس حمله به لهستان آغاز شد و همین اقدام در سال ۱۹۳۹ به عنوان جرقه اصلی آغاز جنگ جهانی دوم شناخته میشود. این حمله باعث شد که بریتانیا و فرانسه علیه آلمان اعلان جنگ کنند و به تدریج سایر کشورهای جهان نیز به این درگیری بزرگ وارد شدند.
کشورهای متفقین در جنگ جهانی دوم
بریتانیا: بریتانیا یکی از نخستین کشورهایی بود که علیه تجاوزات آلمان و سیاستهای توسعهطلبانه آن به مقابله برخاست. در آغاز جنگ، بریتانیا در مقابل حملات هوایی آلمان ایستاد و در نهایت با همکاری سایر کشورهای متفقین نقش مهمی در پیروزی نهایی ایفا کرد. فرانسه: فرانسه نیز در ابتدا عضو مهم متفقین بود، اما در اوایل جنگ، در سال ۱۹۴۰ توسط آلمان اشغال شد. با این حال، نیروهای مقاومت فرانسوی و دولت در تبعید فرانسه به همکاری با متفقین ادامه دادند و در عملیاتهای نظامی مختلف شرکت کردند. اتحاد جماهیر شوروی: اتحاد جماهیر شوروی در آغاز جنگ پیمانی با آلمان امضا کرده بود (پیمان مولوتوف-ریبنتروپ)، اما با حمله آلمان به شوروی در سال ۱۹۴۱، این کشور به متفقین پیوست. شوروی یکی از مهمترین نقشها را در شکست آلمان ایفا کرد و نبردهای سنگینی را در جبهه شرق رهبری کرد، ایالات متحده آمریکا: ایالات متحده ابتدا در جنگ بیطرف بود، اما پس از حمله ژاپن به پایگاه پرل هاربر در دسامبر ۱۹۴۱، به جنگ پیوست و به یکی از قدرتهای اصلی متفقین تبدیل شد. آمریکا نقش مهمی در تأمین منابع و نیروی نظامی داشت و با همکاری سایر کشورها در پیروزی متفقین بر ژاپن و آلمان نقش کلیدی ایفا کرد. چین: چین نیز از جمله کشورهای متفقین بود که با ژاپن به عنوان یک قدرت مهاجم مبارزه کرد.


کشورهای متحدین در جنگ جهانی دوم
در مقابل متفقین، بلوک متحدین شامل کشورهایی بود که به دنبال توسعهطلبی و گسترش قلمرو خود در اروپا، آسیا و آفریقا بودند. اعضای اصلی بلوک متحدین عبارتند از:آلمان نازی: آلمان به رهبری آدولف هیتلر به عنوان رهبر اصلی متحدین شناخته میشد. هیتلر و حزب نازی با ایدئولوژی نژادپرستی و توسعهطلبی، در تلاش برای ایجاد امپراتوری آلمان و گسترش قلمرو در اروپا بودند. آلمان مسئولیت آغاز جنگ و انجام حملات گسترده به کشورهای اروپایی را برعهده داشت.ایتالیا: ایتالیا به رهبری بنیتو موسولینی، یکی از کشورهای اصلی متحدین بود که با سیاستهای فاشیستی و توسعهطلبانه به دنبال بازسازی امپراتوری روم باستان و گسترش نفوذ خود در آفریقا و مناطق مدیترانه بود. ایتالیا در ابتدا از آلمان حمایت کرد، اما پس از شکستهای متعدد، در نهایت به متفقین تسلیم شد.ژاپن: ژاپن به دنبال گسترش قلمرو خود در آسیا و اقیانوسیه و دسترسی به منابع طبیعی بیشتر بود. ژاپن با حمله به چین و سپس حمله به پایگاه پرل هاربر در ایالات متحده، وارد جنگ شد. این کشور یکی از سه عضو اصلی متحدین بود و جنگ در جبهه اقیانوس آرام را رهبری کرد.
ایران در جنگ جهانی دوم
در جریان جنگ جهانی دوم (1939-1945)، ایران به دلیل موقعیت استراتژیک خود به یکی از نقاط کلیدی جنگ تبدیل شد. این کشور در آن زمان تحت حکومت رضاشاه پهلوی بود و تلاش میکرد بیطرفی خود را حفظ کند. اما موقعیت جغرافیایی ایران و منابع غنی نفتی آن، به ویژه برای نیروهای متفقین، اهمیت زیادی داشت. از سوی دیگر، شوروی و بریتانیا نگران روابط رضاشاه با آلمان نازی بودند و از رشد نفوذ آلمانیها در ایران بیم داشتند.در سال 1941، پس از عدم موافقت رضاشاه با درخواستهای متفقین برای اخراج کارشناسان آلمانی از ایران و استفاده از راهآهن سراسری ایران برای کمک به نیروهای شوروی، نیروهای شوروی از شمال و نیروهای بریتانیا از جنوب به ایران حمله کردند. این حمله در تاریخ 25 اوت 1941 آغاز شد و به سرعت بخشهای بزرگی از کشور توسط نیروهای متفقین اشغال شد. رضاشاه تحت فشار ناچار به استعفا شد و پسرش محمدرضا پهلوی به عنوان شاه جدید به قدرت رسید.اشغال ایران توسط نیروهای متفقین موجب شد که ایران به یکی از مسیرهای اصلی انتقال تجهیزات و تسلیحات به شوروی از طریق راهآهن و بنادر جنوبی تبدیل شود. به این مسیر «پل پیروزی» میگفتند. در عین حال، ایران با مشکلات اقتصادی و اجتماعی جدی مواجه شد. کمبود مواد غذایی، افزایش قحطی و تورم از جمله مشکلاتی بود که مردم ایران در این دوره با آن دست و پنجه نرم میکردند.
