اینترنت ملی یکی از مهمترین پروژه‌های دانش‌بنیان و زیرساختی کشور به شمار می‌رود که با هدف کاهش وابستگی به شبکه جهانی اینترنت، حفظ امنیت اطلاعات و تسهیل دسترسی داخلی به منابع دیجیتال طراحی شده است. با این حال، اجرای عملی این سیستم در قالب زیرساخت‌های موجود، برخی اوقات منجر به اختلالاتی در دسترسی کاربران و توسعه‌دهندگان به وبسایت‌ها و خدمات آنلاین شده است. این مقاله به بررسی عوامل تأثیرگذار بر این اختلالات و چالش‌های پیش روی توسعه‌دهندگان در محیط اینترنت ملی می‌پردازد.
معرفی اجمالی اینترنت ملی
اینترنت ملی به عنوان یک شبکه محلی دیجیتال، شامل مرکزهای داده داخلی، CDNهای محلی، پروکسی‌ها و سیستم‌های کش مرکزی است که با هدف مدیریت بهتر ترافیک، کاهش تأخیر و کنترل دسترسی به منابع خارجی طراحی شده است. این ساختار اگرچه در بحث امنیت و مقاومت در برابر تهدیدات خارجی قابلیت‌های بالایی دارد، اما در عمل با چالش‌هایی روبرو است.
عوامل تأثیرگذاربراختلالات در اینترنت ملی
سیستم‌های کش مرکزی
یکی از مهمترین دلایل نمایش غلط یا تأخیر در به‌روزرسانی محتوا، وجود سیستم‌های کش (Cache) مرکزی در شبکه داخلی است. این سیستم‌ها به منظور صرفه‌جویی در ترافیک و افزایش سرعت دسترسی، نسخه‌های قدیمی از صفحات وب را ذخیره و به کاربران نمایش می‌دهند. این موضوع مخصوصاً برای توسعه‌دهندگانی که به طور مستمر محتوا را بروزرسانی می‌کنند، مشکل‌ساز می‌شود.
مثال: یک توسعه‌دهنده وبسایتی که در شهرهای مختلف ایران میزبانی می‌شود، متوجه می‌شود که آخرین به‌روزرسانی‌ها تنها با استفاده از فیلترشکن قابل مشاهده هستند و در شبکه داخلی ایران نمایش داده نمی‌شوند.
پروکسی‌های مرکزی و فیلترینگ
در اینترنت ملی، تمام ترافیک کاربران ابتدا از طریق پروکسی‌های مرکزی عبور کرده و تحت فیلترینگ قرار می‌گیرد. این فیلترینگ می‌تواند منجر به:
تأخیر در دریافت داده
عدم دریافت کامل درخواست‌ها
مشکلات در اتصال به سرورهای خارجی و حتی مسدود شدن خطاهای غیرضروری شود.
عدم هماهنگی با استانداردهای وب جهانی
بسیاری از سیستم‌های داخلی به دلیل استفاده از فناوری‌های قدیمی یا ناسازگار، با استانداردهای جدید وب (مانند HTTP/2، CDNهای پیشرفته، WebSockets و …) مشکل دارند. این امر باعث می‌شود که برخی از خدمات و برنامه‌های وبی که با استانداردهای جهانی نوشته شده‌اند، به درستی کار نکنند.
مشکلات فنی و نگهداری زیرساخت:در برخی مواقع، اختلالات در دسترسی به وبسایت‌ها ناشی از نگهداری ضعیف از زیرساخت‌های اینترنت ملی یا اشکالات فنی در روترهای مرزی است که منجر به قطعی‌های مقطعی یا تغییر مسیر ناخواسته ترافیک می‌شود.
مشکلات توسعه‌دهندگان در محیط اینترنت ملی
تأخیر در نمایش تغییرات
همانطور که اشاره شد، توسعه‌دهندگان وبسایت‌ها معمولاً با مشکل “کش شدن” مواجه می‌شوند. این موضوع باعث می‌شود تغییراتی که در سرور اعمال شده است، برای کاربران داخلی دیده نشود و لازم باشد روش‌های خاصی (مثل اضافه کردن Query String به URL) برای دور زدن کش به کار گرفته شود.
عدم قابلیت تست واقعی
به دلیل وجود پروکسی‌ها و فیلترینگ، توسعه‌دهندگان نمی‌توانند با اطمینان کامل تست کنند که وبسایت یا سرویس آن‌ها به درستی در تمام نقاط کشور دیده می‌شود. این امر فرآیند توسعه و تست را کند و پیچیده می‌کند.
محدودیت در استفاده از خدمات بین‌المللی
بسیاری از خدمات وب جهانی (مانند GitHub، Google APIs، Cloudflare و غیره) در اینترنت ملی به صورت کامل در دسترس نیستند. این موضوع موجب محدودیت در استفاده از ابزارهای استاندارد توسعه می‌شود.
افزایش هزینه و زمان توسعه
توسعه‌دهندگان مجبورند برای رفع مشکلات اینترنت ملی، راهکارهای خاصی را پیاده کنند که گاهی شامل:
استفاده از CDN خارجی
تغییر در Headerهای HTTP
ایجاد سیستم‌های کش محلی مخصوص
و حتی راه‌اندازی VPS خارجی برای تست و توزیع محتوا
این امر باعث افزایش هزینه و زمان توسعه و نگهداری می‌شود.